Terminoloji
Ortalama 390 nm den 760 nm ye genişleyen görünür spektrum içinde belirli bir dalga uzunluğu bandını geniş ölçüde absorbe ettikleri zaman boyalı lensler renkli görünürler. Üreticilerin literatüründe zaman zaman rastlanan bir terim filtre bir araç gibidir, yoğunluğu ve göze ulaşmadan önce spektrumun farklı bölümlerinde bulunan radyasyonun nispi yoğunluğunu değiştirir. Bir renk tonu her zaman bir filtredir. Filtre tarafından bir kısım ışığın absorbe edilmesinin sebep olduğu ışık yoğunluğunun azaltılarak indirgenmesine attenuation (atonasyon) olarak isimlendirilir.

Bir boyanmış/renklendirilmiş lense gelen ışık yüzeydeki yansıma nedeni ile kayıp a uğrar, ya da bu kayıp emilme sureti ile sağlanabilir. Gelen ışığın yansıtılan yoğunluğuna reflectance, Emilen kısmına da absorbtance denir. İkinci yüzeyden ortaya çıkan ,lens içinden geçen geri kalan parçacıklara da transmittance denir.Eğer transmittance(transmittans)(ışığı geçirme özelliği)tek bir dalga boyu ile ilgili ise buna spectral transmittance denir.eğer spektrumun tamamı dikkate alınıp tamamı ile ilgili ise total transmittance adı verilir.Aksi belirtilmedikçe ,total tranmittans terimi kullanıldığında görünür spektrum bahsedilir.(UV ve IR bölgeleri dahil olmasına rağmen)Dalga boyu sınırı için bir spektral transmitans taslağı en azından 280nm ile 800 nm arası transmittance curve diye adlandırılır. Total transmittance Tv ile sembolize edilir. Örneğin varsayınız ki, görünür bölgedeki gelen ışık yoğunluğu rasgele 100 ünite gibi kabul edelim ve bunun sadece 25 ünitesi geçirildiğini düşünelim. Öyleyse total transmittans %25 tir. Total absorbtans %75 dir.(yansıma nedeni ile kayıplar dâhil)
Renklerin reçete edilmesi önerilmesi ,renk koyuluk derecesi, optik uygulamalardaki sıklığı ..vb amaçlar şöyledir.
1)Kozmetik görünüm
2)Görme rahatlığı-Genel veya mesleki kullanım için spektrumun görünür bölümünün yoğunluğunun azaltılması
3)Güneş gözlükleri-UV absorbsiyonu için görünür ışığın azaltılması,
4)Dikleksi (Okuma öğrenme güçlüğü)migren için renkliler
5)Spor ve sürücüler için kontrast filtreler
6)UV ve IR absorbsiyonu için endüstriyel filtreler, genelde koyu bir renkli ile (Özel kullanım amaçlı)
7)Tıbbi koşullar için filtreler
8)Özel mesleki filtreler
Işık geçirgenliği A,B,C,Gibi harflerle 1.2.3 gibi sayılarla ifade edilir. Işık geçirgenliğini cam kalınlığı etkiler. Merkez kısmı ince olan yüksek eksi lensler kenarlara doğru süratle koyulaşır. Artı lensler koyu bir merkez zonu gösterir.

UV RADYASYONU BEYAZ VE RENKLENDİRİLMİŞ LENSLERDE KAÇ NANOMETREDE KESİLİR?

Bilinen en iyi UV önleyici lens polikarbonatlardır. UV radyasyonunu %99, Kırma indisi 1,523 Crown beyaz mineral camlar 290–320 nm UV radyasyonunu önler. CR 39 biraz daha yüksek olan yaklaşık 350 nm de UVR nunu tutma özelliğine sahiptir. Fotokromik lensler UV radyasyonunu iyi absorbe ederler. Bu lensler kararma durumunda UVB yi %100,UVA yı %98 oranında absorbe ederler.
Plastik fotokromikler; Hem koyu hem de açık durumda iken UV’nin %99 ‘unu absorbe eder. Orta ve yüksek plastikler 380 nm ye kadar UV radyasyonunu önler. Orta ve yüksek indeksli camlar yaklaşık 320–340 nm arasında UV tutma özeliğine sahiptir. CR 39 Dâhil, Orta, yüksek indeks plastik lenslerin UV önleme özelliklerinin mukayesesi için Tablo(1)’e bakınız.

Tablo(1)CR 39 Dâhil, Orta, yüksek indeks plastik lenslerin UV önleme özelliklerinin mukayesesi

Tedarikçi- Materyal -Kırılma indeksi- Abbe değeri -Özgül ağırlık -UVR Kestiği nm
All CR39 1.50 58 1,32 350 nm
Polikarbonat 1.59 30 1.20 380 nm
………………………………………………………………………
Anglo-Italian NX-II 1.56 33 1.17 360 nm
NX-III 1.60 37 1.34 360 nm
NX-VAS 1.66 32 1.35 380 nm
…………………………………………………………………………
Essilor Ormex 1.56 37 1.23 350 nm
Ormil 1.60 36 1.39 380 nm
…………………………………………………………………………
Hoya Hilux II 1.55 37 1.25 370 nm
Hilux Eyas 1.60 41 1.32 375 nm
…………………………………………………………………………
Nikon Mid-İndex 1.56 41 1.17 380 nm
Mid-İndex 1.60 36 1.34 360 nm
High-İndex 1.67 32 1.35 380 nm
…………………………………………………………………………
Norville(Seiko) Mid-index 1.60 34 1.38 380 nm
High-İndex 1.67 32 1.36 380 nm
……………………………………………………………………………
Pentax Mid-İndex 1.60 40 1.24 380 nm
High-İndex 1.67 32 1.35 380 nm
…………………………………………………………………………
Sola Spectralite 1.54 47 1.21 370 nm
…………………………………………………………………………
UK (AO) Alpalite 166 1.66 32 1.35 370 nm
…………………………………………………………………………
Young (BBGR) Mid-İndex 1.56 37 1.23 370 nm
Mid-İndex 1.61 32 1.39 380 nm
…………………………………………………………………………
Zeiss Clarlet 1.6 1.60 36 1.34 380 nm
Clarlet 1.66 1.66 32 1.36 380 nm

Bilinen en iyi UV önleyici lens polikarbonatlardır. UV radyasyonunu %99 oranında önler.
Polikarbonatlar; düşük bir abbe değerine(30) sahiptir Numaralı lensler bulunur fakat yaygın olarak koruyucu gözlükler ve endüstriyel standartlarda darbelere dayanıklı gözlüklerde kullanılma eğilimi vardır. Örneğin; Kurşungeçirmez camların yapısında polikarbonat vardır ve camın bir santimetre kalınlıkta olması kurşun geçirmemesi için yeterlidir.

Kırma indisi 1,523 Crown beyaz mineral camlar 290–320 nm UV radyasyonunu önler.
CR 39 biraz daha yüksek olan yaklaşık 350 nm de UVR nunu tutma özelliğine sahiptir. Bu işlem genel olarak, lens kalıba dökülmeden önce eriğine UV filtre maddesi olarak sıvı reçine ilave edilmektedir. CR 39 lar bir UV filtresi ile korunabilir.(Bloke edici, absorbe edici, önleyici)Bu boyama UV radyasyonunun tamamını önleme amacı ile yapılır.

Işık geçirgenliği crown ve CR39 larda %92’dir %8’i yansıma yolu ile kaybolur. Crown camın abbe değeri 59,CR39’un 58 dir.
Orta ve yüksek plastikler 380 nm ye kadar UV radyasyonunu önler. Orta ve yüksek indeksli camlar yaklaşık 320–340 nm arasında UV tutma özeliğine sahiptir.
1964’de Corning firması fotokromik lensleri icat etmiştir.
Fotokromik lenslerde, Renk değişimi süreci, lensteki gümüş Halide kristallerinin cam içerisinde 300-400nm dalga boyları arasındaki UV radyasyonu tarafından aktive edilmesi ve bütün lensin koyulaşmasının bir sonucu olarak meydana gelmektedir.
Fotokromik lensler, UV radyasyonunu iyi emerler. Bu lenslerin kararma durumunda cam fotokromik lensler genellikle UV-B radyasyonunu %100 arasında ve UV-A radyasyonunu %98 oranında absorbe ederler. Cam fotokromiklerin abbe değeri 57 dir.
Plastik fotokromikler; Hem koyu hem de açık durumda iken UV’nin %99 ‘unu absorbe eder.
Plastik fotokromikler de abbe değeri 42–47 arasında değişir. Koyu moda renkli lenslerle veya koyu fotokromiklere karar verirken, kullanıcı soluk ışıklandırılmış şartlarda görme keskinliğinde azalma olacağı yönünde özellikle gece araç kullanımı tehlikeli olacağı yönünde uyarılmalıdır.

Bütün camlar için 40 üzeri abbe değeri optik açıdan kromatik aberasyon konusunda problem yaratmaz. En iyi görmeyi engelleyen problemlere aberasyon denir. Düşük abbe değerlerinde kullanıcının optik merkezden bakmasını temin etmek kromatik aberasyondan gözleri koruyacaktır. Çünkü optik merkezden ışık kırılmadan geçerek göze ulaşır.

Ultraviyole Koruması için (F.D.A.),Gıda ve ilaç yönetiminin Güneş Gözlüğü Standartları
Amerika Bileşik Devletleri (Gıda ve İlaç Yönetimi)Güneş Gözlükleri için (UV standartları)nı tesis etmiştir. Bu standartlar, güneş gözlüğü lenslerinin UV-A Radyasyonları- 380 nm’nin altındakiler)%5’ten fazla ve (UV-B Radyasyonlarının %1’den fazla) geçirmemesini öngörmektedir.
Genel kullanım için 380 nm de geçirgenliği %10 ‘u aşmadığı kısa dalga boyunda azaltan bir renkli UV absorbe ediyor diye dikkate alınır.
Güneş gözlükleri astropikal ve ılık iklimler de kullanımı için tam olarak UV radyasyonunu absorbe etmelidir.
Ne koyuluktaki boyalı lens uygun olacaktır? Ne kadar boyama yeterlidir? Bu sorunun cevabı, hangi aktivitede kullanacağına bağlıdır. Güneş gözlükleri için normal geçirgenlik genellikle %15 ile %30 arasındadır.%30 dan fazla ışık geçirgenliği olan bir gözlük camı ortalama bir kullanıcıya tam güneş ışığında yeterli yardımı yapamaz.
Devamlı şekilde uzun zaman periyotlarında güneş ışığına maruz kalan şahıslar %15 veya daha az ışık geçirgenliği olan gözlüğü kullanmaları uygundur.%15 den daha az geçirgenliği olanlar problem gösterirler. Çünkü arka yüzeyden parlak ışığı yansıtırlar. Bu problem arka yüzeyin AR kaplaması kullanılarak elimine edilebilir.
Uluslar arası standartlara göre araba kullanımında takılan genel kullanım amaçlı güneş gözlükleri %8 den daha koyu olmamalıdır.
Kayak dağa tırmanma vb, özel kullanım amaçlı gözlüklerde bu %3’e kadar düşebilir.
Polarize filtreler
Işık kendi doğrultusunda giderken aşağı yukarı, sağa sola hareket eder. Polarize eden, yani kutuplaştıran filtreler ise ışığın sadece bir yönde titreşen dalgalarının geçmesine izin verir. Işığın böyle tek yönlü titreştirilmesine polarizasyon ( kutuplaştırma ) adı verilir.
Güneş ışığı yatay bir yüzeyden yansıdığında çoğu kez son derece rahatsız edici bir parlama (Glare)meydana gelir. Bu parlamalar görüş kontrastı azaltır, görüş konforunu bozar, Tüm güneş gözlükleri parlamaları belli oranda azaltır. Ancak sadece yüksek kaliteli polarizasyon filtresi sayesinde seçici geçirgenliği sonucu parlamaları engelleyip ışığın göze ulaşmasını sağlar. 1938’de Edwin.H.Land, tarafından Polaroid olarak adlandırdığı maddeyi bulmuştur. Polarize filtre, sadece bir düzlem yönündeki ışık dalgasının geçmesine izin verir. Eğer iki polarize filtre birbirine dik açılı olacak şekilde çakıştırılırsa ışık geçirmeyecektir. Otomobil sürücülüğünde, balıkçılık, plaj, renklerin tanınmasında, karlı günlerde, kullanılır. İyi kalite polarize edilmiş lensler UV radyasyonunu önler. Güneş gözlüklerine bir alternatiftir.
“Gözlükçülük/optisyenlik bir formasyon mesleğidir. Renklendirilmiş lensler, optik sağlık gerecidir, Gözleri UV radyasyonundan korur, katarak olmasını önler, sadece moda yönü bahane edilerek, renkli lenslerin bu eğitimi almayan bilgisiz insanlar tarafından satılması, önerilmesi, işportaya düşmesi, marketlerde özetle optisyenlik müessesesi dışına taşınması “Türkiye’de bir halk sağlığı “ sorununa dönüşmesine sebep olmuştur. Aynı zamanda işportada satış Devletimiz için çok büyük bir katma değer vergisinin de kaybına dolayısıyla kamu zararına neden olmaktadır. Yasal düzenleme ile her türlü denetim ve kontrol Sağlık Bakanlığı eliyle yürütülmelidir.

TAYLAN KÜÇÜKER
Ege Gözlükçüler ve Optisyenler Dernekleri Federasyonu
Eğitim ve mevzuat komisyonu Başkanı