Modern çerçevelerin alt kenarları, yanaklara doğru eğimli şekilde tasarlanarak imal edilirler. Gözlük camlarının bu biçimdeki pozisyonu, gözlüğün fasial ( yüz) düzlemi hatlarına daha yakın olmasına, primer ve yakın bakışta da optik merkezden bakmaya imkân verir. Bu eğim sayesinde lensin optik aksı, gözün rotasyon merkezinden geçer. Bu durum doğru bir tespit uygulamasıdır. Aynı zamanda gözlüğün yüzde duruşunu daha estetik ve kozmetik kılar.
Gözlük çerçeveleri Dizayn edilirken lensin optik aksının gözün rotasyon merkezi içine alacak şekilde üretilir. Bunun nedeni, optik akstan her hangi bir yöne doğru, göz rotasyonu için bir simetri oluşturacağı içindir. Pratikte çerçeve ve dolayısıyla lensler, çerçeve alt kenarına ortalama 8–10 derece eğimli olacaktır.(Tıpkı rüzgârda asılı bir çamaşır gibi) Bu tasarım, gözlük kullanıcısının aşağı doğru bakarken lenslerin altından bakmasını önler. Lensin içerisinden bakmasını sağlar. Daha geniş bir görüş açısı ve alanı sağlar. Merdiven inip çıkarken basamakları lensten görmesine imkân verir. Çünkü gözümüzü hafifçe aşağı doğru pozisyon içindeki bir görme alnında hareket ettiririz, nadiren yatay üstüne bakarız. Otomobil kullanırken önümüzdeki yola, yolda yürürken kaldırımlara aşağı doğru bakarız.
Gözün bütün noktalarının etrafında döndüğü farz edilen hayali noktaya rotasyon merkezi denir. Primer bakışla yakın bakış arasında da 5–10º derecelik bir açı vardır. Dönme merkezi sonucu primer ve yakın bakışta, gözün optik merkezden bakması için 8–10 derecelik bir açı ile tasarlanarak üretilmesi gerekir. Yüzün dikey düzlemi ile çerçevenin pozisyonu arasındaki açı pantoskopik açı (pantoscopic angle) ya da Frame tilt (Çerçeve eğim açısı) olarak bilinir. “pantoscopic “ kelimesi pan=All (Tam), scope=view (Görüş) kelimelerinden türetilmiştir. Burnun ön açısı, yanaklara doğru düz eğimde, daha geniştir. Buda çerçeve köprüsü üzerinde oluşacak dikey baskı kuvvetini attırır ve çerçevenin daha kolay yukarda tutunmasına yardımcı olur.
Yeri gelmişken belirtelim ki bu eğim iyi ve faydalı bir uyum sonucunu sağlar. Pantoskopik eğimin optik açıdan yararlı sonucunda; lenslerin optik merkezleri, optik aksı göz merkezinin rotasyonu içerisinde hareket etmeleridir. Camların çerçevede dikey merkezlemesi hakkında, bir kural çıkarabiliriz. Pantoskopik açının 10 derece olduğunu varsayarsak, her bir derece pantoskopik eğim için optik merkezi pupilla merkezi pozisyonundan 0,5 mm aşağıya tespit etmelidir.
Bu kuralın bir istisnası bilardo oyuncuları gözlüklerinde görülür. Optik merkez yukarı kayar. Çünkü gözlüğün önü zıt yöndedir. Oblik görüşü iyileştirmek için, optisyen gözlük camlarının en iyi formda olmasını temin etmek ve pantoskopik eğimle uyulması gerekli dikey merkezle kuralını uygulaması gerekmektedir.
Dikey merkezleme, lensin tasarım kriterlerine, optik performansını ve kullanıcının mümkün olan en iyi oblik bakış ve görüşüne imkân sağlar. Asiferik lenslerde optik merkezin yerleşim konumu, siferik lenslere göre daha duyarlılık ister. Yüksek diyoptrili lenslerde, pantoskopik eğime göre dikey merkezlemeye dikkat edilmezse daha çok problemler yaşanır. Bir lens göze yaklaştıkça görme alanı artar. Bu aynı zamanda retinal imaj boyutlarında daha az değişmeyi sağlar. Gözün bilinen boyutu da daha az değişir. Pantoskopik açı söz konusu olduğunda lensin alt kısmındaki görme alanı artacaktır. Bu durum özellikle bifokal,trifokal ve progresif lenslerde yakın görme alanını artırma yönünde faydalıdır.
Reçete prizma içermiyorsa, optik merkezin yatay ve dikey yönde desantre edilerek gözlük kullanıcısının optik merkezden bakmasının temin edilmesi gözlükçülük mesleğinin en temel teknik konularının başında gelir.
“ Yanlışlıklar her zaman pahalıdır!
Taylan KÜÇÜKER
Eczacı Gözlükçü
