Hazır okuyucular ya da “hazır okuma gözlükleri” presbiyopi olarak bilinen durumu düzeltmek üzere geliştirilmiş, tek odaklı , 4 numaranın (dioptrinin) üzerine çıkmayacak şekilde positif (+) dereceli sferik özellikleriyle birbirinin aynı 2 camdan yapılmış gözlüklerdir. Presbiyopi; gözün doğal yaşlanmasından kaynaklanan yakın görüşe destek ihtiyacını açıklamak üzere kullanılan bir terimdir ve “yaşa bağlı olarak gözün yakın görüş için uyum sağlama yeteneğindeki yetersizlikle ilişkili bir refraktif durum” olarak tanımlanır. Semptomları normalde 40 yaşı geçmiş kişilerde görünür. (1)
Bu “hazır okuyucular” Avrupa’nın her yerinde, herhangi bir uzman görüşüne başvurulmadan, her tür mağazadan reçetesiz satın alınabilmektedir. Yalnızca yakın görüş görevi için tasarlanmış olan bu gözlüklerle hiçbir şekilde araba kullanılmamalı, ya da tv seyretmek gibi uzak görüşle ilgili olan aktiviteler yapılmamalıdır.
ECOO’nun Pozisyonu
“Hazır okuyucular” nüfusun bir bölümü için reçeteli okuma gözlüklerinin daha düşük ücretli bir alternatifidir. Kısa vadeli kullanım için ya da acil bir durumda reçeteli gözlüklerin yedeği olarak yarar sağlayabilirler. Asla hiçbir durumda TV seyretmek gibi uzak görüş gerektiren durumlarda ve araba sürerken kullanılmamalıdırlar. Bir kişinin “hazır okuyucu” satın alması gerekiyorsa üründe mutlaka ISO 16034:2002 standardına uygun olduğunu belirtecek olan CE işaretlemesi olduğundan emin olunması gerekir.
Toplum, “hazır okuyucuların” sağladığı görüş düzeltme özelliğinin her kullanıcı için uygun olmayacağı gerçeğinin yanı sıra gözünde zorlanma, baş ağrısı, çift görüş, mide bulantısı, göz yaşarması, kaşınma ve yorgunluk gibi rahatsızlığa yol açabileceğinin farkında olmalıdır. Fertlerin “hazır okuyucuları” düzenli göz muayenesine bir alternatifmiş gibi kullanması toplum sağlığı açısından risk yaratır. Bu gözlükler ISO 16034:2002’de özellikle belirtildiği gibi bir göz uzmanının onayı olmadan düzenli kullanılmak üzere geliştirilmemiştir.
* Optometri ve Görüş Bilimi’nde(2) “hazır okuyucuların” daha yüksek derecede verilmesiyle oluşacak istenmeyen yan etkilerinin kanıtları verilmiştir, satış noktası bu konuda toplumu açık bir şekilde bilgilendirmelidir.
* ECOO bu ürünleri satın alacak toplumu korumak üzere, satılmakta olan “hazır okuyucuların” standartları sağladığını garantilemek üzere çok dikkatli ve titiz bir şekilde incelemeye davet eder.
* ECOO gözünde veya görüşünde rahatsızlık deneyimleyen kişilerin hemen bir göz uzmanına danışmalarını önerir. “Hazır okuyucular” düzenli göz muayenesinin yerine geçemez ve ISO 16034:2002’de belirtildiği şekilde “hazır okuyucuların” uygunluğu konusunda danışmanlık alınmalıdır.
Kullanım Alanı
“Hazır okuyuculara” ilişkin mevzuat Avrupa ülkelerinin her birinde farklıdır, ancak gözlük satışı kapsamında “hazır okuyucular”ın satışı regülasyona tabii değildir. “Hazır okuyucular” çok farklı türden mağazalarda satılabilmektedir.
* Süpermarketler & diğer perakende satış mağazaları
* Optik mağazalar
* Eczaneler
* Satış otomatları
* Internet
Yakın görüş problemlerine düşük maliyetli satın alma seçeneği sunar.


Potansiyel Problemler
“Hazır okuyucular” her iki göz için de aynı sferik numaralı olarak üretilmektedir. İki camın arasındaki optik merkez belirli bir uzaklığa ayarlıdır: genelde 62 mm veya 64 mm’dir. Bu nedenle de toplumun çoğunluğuna tam uymayan bir görüş düzeltmesi sağlar.
* Miyop görme kusuruna sahip olduğu için uzağı göremeyen kişilerin çoğunluğu “hazır okuyuculardan” faydalanamayacaktır. Bu da yaklaşık Avrupa’nın %33’ü demektir.(3)
* Ek olarak astigmatı olan kişiler de “hazır okuyuculardan” faydalanamayacaktır, onlar fazladan rahatsızlık, bulanık görüş, gözlerde yaşarma ve kızarmadan rahatsız olabilirler. (Son zamanlarda yapılan bir araştırmaya göre Avrupa yetişkin nüfusunun %23.9’unun ≥ 1 dioptride önemli bir astigmat seviyesine sahip olduğu görülüyor ve bu oran 65 yaşın üzerinde %51,5’e yükseliyor.) (4)
* İki göz arasındaki reçete farklı ise, iki aynı dereceli cam kullanmak gözlerden birinde bulanıklık yaratacaktır ki bu da okuma sırasında gözü yorar. (Nüfusun %2 ila %15 arasındaki kısmının olduğu, iki gözü arasındaki derece farkının 1 dioptriden fazla olduğu görülüyor, bu kişilere anizometrop deniyor (Her iki gözde kırma gücü birbirinden farklı kişi). Aradaki fark büyüdükçe, semptomların oluşma riski yükseliyor.
* Camın optik merkezinden bakılmadığı zaman bir cismin gerçek bulunduğu yerden farklı bir noktada görülmesi “prizmatik etki” terimiyle ifade edilir. İstenmeyen prizmatik etki baş ağrısına, göz yorgunluğuna ve bazı durumlarda çifte görmeye neden olur. Reçeteli gözlüklerde camların merkezlenmesi ölçülür ve kullanıcıya göre uyarlanır. (“Hazır okuyucu” kullanıcılarının %48’i uluslararası standartlardaki kaliteli optik görüşü elde edemezler. Bu sayı +3.5 dioptri camlarda %62’ye yükselir. Bu da prensip olarak yatay (%60) ve düşey (%32) prizmanın ISO 16034:2002’de belirtilen tolerans seviyelerinin üzerinde olmasından kaynaklanan yaygınlıktan ötürüdür.) (5)
“Hazır okuyucuların” yürürken ve araba sürerken kullanılma ihtimali de oldukça yüksektir.(6) Aynı zamanda göz uzmanı tarafından uygun şekilde bir göz muayenesi olmak yerine hazır okuyucu kullanan kişilere ilişkin hatırı sayılır sayıda anekdota benzer olay bulunmaktadır. Doğaldır ki presbiyopi (yaşa bağlı olarak gelişen okuma problemi) yaşı ilerlemiş olan bireylerin ve dolayısıyla maküler dejenerasyon, katarakt ve diabetik retinopati gibi hastalık riskleri daha yüksek olan kişilerin yaşadığı bir durumdur; bu nedenle de bu gruptaki kişilerin gözlerinin daha yakından izlenmesi son derece büyük önem taşır.

European Council for Optometry and Optics (ECOO) Avrupa Optometri ve Optik Konseyi
ECOO bu durum metninin yazarlarına özel teşekkürlerini sunar:

* Sylwia Kropacz-Sobkowiak
* Martin O’Brien http://www.ecoo.info/2015/07/15/ready-readers-position-paper/
(1) Millodot M. Optometri Sözlüğü ve Görüş Bilimi 7. Baskı, Edinburgh: Elsevier; 2009.
(2) 1040-5488/12/8904-0446/0 VOL. 89, NO. 4, PP. E446–E451 OPTOMETRY AND VISION SCIENCE
(3) Eur J Epidemiol. 2015 Mart 18. Avrupa’da göz kırma kusuru yaygınlığı: Avrupa Göz Epidemioloji (E3) Konsorsiyumu.
(4) Eur J Epidemiol. 2015 Mart 18. Avrupa’da göz kırma kusuru yaygınlığı: Avrupa Göz Epidemioloji (E3) Konsorsiyumu.
(5) Optometri ve Görüş Bilimi’nde 1040-5488/12/8904-0446/0 VOL. 89, NO. 4, PP. E446–E451 OPTOMETRY AND VISION SCIENCE
(6) McGarry MB, Manning TM. Presbiyopi camların uzak görüşte kullanılmasının etkileri, Ophthalmic Physiol Opt 2003;23:13–20.

Taylan KÜÇÜKER

Ege Gözlükçüler ve Optisyenler Dernekleri Federasyonu

Eğitim komisyonu Başkanı